Een herinnering in Dordrecht: Stolperstenen als eerbewijs
DORDRECHT - In Berlijn struikel je er over: steentjes in de straat met een naam en data. Ze heten dan ook Stolpersteine. De naam die er op vermeld staat, is die van een joodse burger, die in het aangrenzend huis gewoond heeft en de data geven geboorte- en sterfdatum alsook het concentratiekamp waar de vroegere bewoner is omgebracht. Dat struikelsteentje (formaat 10 x10x10) herinnert met het in messing aangebrachte opschrift aan het lot van de joodse medeburger en aan de gruwelen van de Naziterreur. Dat nooit weer!
Een aantal gemeenten in Duitsland maar ook in Nederland (Borne, Eindhoven, Utrecht bijv.) heeft het initiatief overgenomen dat in 1996 min of meer illegaal in Berlijn begonnen werd door de Duitse beeldend kunstenaar Günter Demnig. De Stichting Werkgroep Stolpersteine Dordrecht wil ook in onze stad de herinnering levend houden aan de 278 Dordtse joden die in 1942 uit ons midden zijn afgevoerd naar concentratiekampen. 221 van hen zijn daar omgekomen. Vermoord, vergast.
Oud makelaar Arij Boogerman is voorzitter van de Stichting. Zelf geen Jood maar wel met een joodse overgrootvader. En zeer geraakt door de geschiedenis van de razzia’s in Goeree Overflakkee waar hij geboren is. Hij was al eerder betrokken bij het joods monument dat in 1989 aan de gevel van het stadhuis is aangebracht en bij het plaatsen van een plaquette aan de Varkenmarkt op de plek van de gesloopte synagoge aldaar.
Boogerman: “Vrijwilligers van de Stichting hebben met lijsten uit de oorlog 78 adressen getraceerd waarvandaan joden zijn weggevoerd. Dat was een heidens karwei omdat veel is gesloopt en omgenummerd. Ook het nagaan van de personalia is met hulp van de website van het Joods Museum zo nauwkeurig mogelijk verricht.
De gegevens op de stolpersteen (die naam houden we ook in Dordrecht aan) moeten natuurlijk volkomen correct zijn. Wij willen de huidige bewoners vragen akkoord te gaan met een stolpersteen voor hun deur. Misschien zijn een aantal van hen ook bereid een steen te adopteren. Wij hopen dat burgers en bedrijven de 30.000 euro willen inzamelen die nodig zijn om dit plan te realiseren. Het zal 2 á 3 jaar vergen om de toestemmingen en het geld te regelen. De gemeente Dordrecht die wel positief tegenover het project staat wil (nog?) geen financiële steun verlenen.
Dordrecht heeft een eeuwenoude band met de joodse gemeenschap. In 1670 legde de eerste jood in Dordrecht de poorterseed af. Rond 1700 waren er drie joden lid van het grote koopmansgilde.
Een document waarin sprake is van een georganiseerde joodse gemeente dateert van eind 1728 en bevat ondermeer enige reglementen. Een kleine tien jaar later werd de joodse begraafplaats buiten de Sluyspoort in het Wilgenbos werd in aangekocht. (Toen deze in 1871 gesloten moest worden werd aan de Achterweg (thans Nieuwe Weg) bij de Dubbeldamseweg een nieuwe joodse begraafplaats ingericht).
In 1739 werd het oude Mariabornklooster (bij de tegenwoordige marrieborriestraat) als synagoge in gebruik genomen. Tot het jaar 1854 toen de oude Vleeshal aan de Varkenmarkt vrij kwam. Het niet-koshere verleden was kennelijk geen bezwaar voor de eredienst die er van 1856 tot 1942 werd gehouden. Dat pand werd in het raam van het saneringsplan helaas in 1965 gesloopt. Het handjevol Joodse overlevenden was na WOII niet in staat de voormalige synagoge te redden. Pas later is onder de bezielende leiding van beeldend kunstenaar Ger Boonstra aandacht gekomen voor de gebouwen en de geschiedenis van de Israëlitische gemeenschap. Hij was ook de drijvende kracht achter het joods monument en de plaquette die in 2008 aan de Varkenmarkt werd geplaatst, maar ook achter het herstel van de dijksynagoge in Sliedrecht.
De stolperstenen vormen een bewijs van de toenemende belangstelling voor het oorlogsverleden en van het besef dat eerherstel voor de destijds onteerde medeburgers een ereplicht is.
Dit artikel verschijnt in het volgende nummer van binnenstadskrant `De Poorter`
